به گزارش ایسنا ، داور شیخاوندی در این مراسم با تبیین برخی مقدمات و طرح نظریه‌های جامعه‌شناسی، زندگی شمس را از جهاتی شبیه زندگی بودا دانست و گفت: شمس و بودا هر دو آدم‌های استثنایی بودند، خانه‌ی پدری را ترک کردند و سرانجام بنای یک آیین عرفانی - معنوی جدید را نهادند.

این استاد جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: شمس ارزش‌های حاکم بر جامعه‌ی پرگو و اندک‌نویس را به چالش می‌کشید و به همین دلیل نیز غریب بود.

وی با تبیین نظریه‌ای در حوزه‌ جامعه‌شناسی سیاست، گریزی به زندگی شمس زد و گفت: در گشت و گذاری که شمس می‌کند، گویی دنبال جایی است که امانت بزرگی را که در قلب و ذهنش یافته است، به شخص بزرگی بسپرد؛ زیرا او شوریده‌سری منفعل است که تاب حمل آن همه معنا را ندارد.

شیخاوندی در پایان با تبیین معنای از خودبیگانگی، در رویکردی جامعه‌شناختی یادآور شد: شمس فکر می‌کرد می‌تواند انقلابی را در طریقت ایجاد کند و از این‌رو در جست‌وجوی انسان دیگری بود که معنای دریافته را نزد او به امانت بگذارد، که این اتفاق می‌افتد و سرانجام مولانا را می‌یابد. شمس در مولانا حلول می‌کند و مولوی را که صاحب مکتب و مدرسه و فقیه بود، به یک انقلابی که مکتبی جدید در حوزه‌ی عرفان به وجود می‌آورد، تبدیل می‌کند.

در ادامه‌ این مراسم، نوری شمشک لر - رییس مرکز مولوی‌پژوهی در دانشگاه سلجوق - با موضوع «دو نفر در یک سایه»، به تبیین نسبت تأثیرگذاری شمس بر مولانا پرداخت و از شمس به عنوان پرنده‌ای یاد کرد که به سمت خانه‌ی مولانا پر می‌زند و جای دیگری آشیان نمی‌گزیند و سرانجام دو تن در یک سایه می‌نشینند.

همچنین احمد سامی - از سماع‌زن‌های قدیمی ترکیه - در ابتدا، سخنانش را با آیاتی از کلام وحی آغاز کرد و از این‌که در دیار شمس است، ابراز خوشحالی کرد و گفت: از شیفتگان شمس هستم.

وی متذکر شد: ما هیچ‌وقت جناب مولانا را از شمس و این دو را از خدا جدا نمی‌بینیم و همواره شمس و مولانا را یک تن و جان دیده‌ایم.

مشتاق‌مهر دیگر سخنران این مراسم نیز به توضیحی درباره‌ی دیدار شمس و مولانا پرداخت و ناصر علیزاده با موضوع «قرآن، هنر و مثنوی»، با ارائه‌ تعریفی از چیستی هنر، فهم مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی مثنوی را منوط به آشنایی و اشراف به قرآن و هنر دانست و با اشاره به بسامد عنصر تشبیه در شعرهای مولانا، با ارائه‌ی شواهدی از دفترهای مثنوی، به بسط مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی «مثنوی معنوی» پرداخت.

مؤید حسینی صدر - نماینده‌ مردم خوی در مجلس شورای اسلامی - نیز با تأکید بر تقویت ارتباط بین قونیه و خوی، بر برگزاری همایش‌های منطقه‌یی و بین‌المللی با همکاری کشور دوست و همسایه - ترکیه - تأکید کرد و از برگزاری همایش مفاخر آذربایجان و مفاخر خوی در استان آذربایجان غربی خبر داد.

فروزنده اربابی - عضو ایرانی بنیاد بین‌المللی مولانا - هم در سخنانی با ابراز سعادتمندی و افتخار از این‌که به عنوان یک ایرانی در بنیاد بین‌المللی مولانا عضویت دارد، از این همایش به عنوان اتفاقی مبارک یاد کرد و برگزاری همایش «شمس و مولانا؛ پل دوستی بین خوی و قونیه» را به عنوان بستری برای گسترش تعامل فرهنگی دو کشور دانست.

در این مراسم علی محبوبی - دبیر اجرایی همایش - این اتفاق را اتفاقی صرفا سمبولیک ندانست و گفت: پل دوستی بین خوی و قونیه صرفا حرکتی در حرف نیست بلکه ما برنامه داریم و انشاء‌الله آن را عملی می‌سازیم.