رخداد غدیر در ذىحجه سال دهم هجرى، تنها یک حادثه تاریخى نیست؛
غدیر، تنها نام یک سرزمین نیست، یک تفکر است؛
نشانهاى است از تداوم خط نبوت؛
چشمهاى است که تا پایان هستى مىجوشد؛
غدیر، روز اکمال دین، اتمام نعمت و موجب خشنودى خداست؛
روز بزرگ، روز گشایش و روز تکامل است؛
غدیر، نه تاریخ است، نه جغرافیا و نه روایت، بلکه ولایت است؛
پیشوند غدیر، رسالت است و پسوند آن، ولایت و امامت.
پیام تبریک
غدیر، سرچشمه همیشهجوشان ولایت است که از سینه تفتیده «خم» به جام محبت دوستداران پیامبر و خاندانش جارى است. غدیر، شایسته هر ثناست که وحى از او پیراست و محمد بدو آراست و اسلام از او برخاست. غدیر، تفسیر بدر و احد و شأن نزول صفین و نهروان است. بدر، عدالت مىخواست؛ احد، شجاعت آرزو مىکرد؛ خیبر تماشاى صداقت را تمنا داشت و غدیر، آمین آن همه ثنا و دعا بود. غدیر، روز انسان است. غدیر، تداوم رسالت محمد صلىاللهعلیهوآله در ولایت على علیهالسلام است. غدیر، عید پیمان و میثاق و عهد است. غدیر، عید عدالت و رهبرى است. عید امامت و ولایت بر عاشقان مبارک باد.
کوثرى از مِىِ غدیر
پیامبر در سال دهم هجرت حج گزارد و به سوى مدینه بازگشت. در روز هجدهم ذىحجه که قافلههاى بسیارى پیش از پیامبر حرکت مىکردند و عدهاى از پسِ حضرت مىآمدند، پیامبر به سرزمین غدیر خم رسید. او به فرمان الهى دستور داد سواران و پیادگان توقف کنند، آنان که رفتهاند، بازآیند و آنان که نیامدهاند، برسند. سپس بر انبوهى از جهاز شتران فراز رفت و خداى را سپاس گفت و از اینکه به زودى از میان آنان خواهد رفت، خبر داد. سپس از آنان خواست درباره چگونگى ابلاغ رسالت وى گواهى دهند. مردمان فریاد برآوردند: شهادت مىدهیم که تو پیام حق را ابلاغ کردى، نصیحت کردى و جهاد نمودى. خداوند تو را پاداش نیکو دهد.
آنگاه از جایگاه والاى خود در میان امت سخن گفت و از آنان بر اولویت خود گواه خواست و پس از شنیدن پاسخهاى یکصدا و بلند، دست على علیهالسلام را گرفت و با شکوهى شگرف و فریادى رسا فرمود: «من کنت مولا فعلى مولاه.» سه بار این جمله را تکرار و بر یاوران و پذیرندگان ولایت او دعا کرد.
ویژگىهاى على علیهالسلام از دیدگاه رسول خدا صلىاللهعلیهوآله
حضرت محمد صلىاللهعلیهوآله بارها با اشاره به موقعیت معنوى امام على علیهالسلام ، بر فضیلتهاى آن حضرت و وصى بودن ایشان تأکید ورزیده است. آن حضرت در گفتارى به دخترش، فاطمه علیهاالسلام مىفرماید: «اى فاطمه! آیا خشنود نیستى من تو را به همسرى کسى درآوردم که اسلامش پیشتر از دیگران و دانشش بیشتر از همگان است؟ به راستى، خداى تعالى به اهل زمین توجه فرمود و از میان ایشان، پدرت را برگزید و او را پیامبر قرار داد. بعد دوباره به آنها توجه فرمود و از ایشان شوهرت را برگزید و او را وصى قرار داد.» سپس رسول خدا صلىاللهعلیهوآله فرمود: «اى فاطمه! به راستى براى على فضیلتهایى است که هیچکس آن را ندارد: تو که بانوى زنان بهشتى، همسر او هستى. دو نتیجه و زاده رحمت، حسن علیهالسلام و حسین علیهالسلام که فرزندزادگان من هستند، فرزندان او هستند. برادرش، جعفر بن ابىطالب کسى است که با دو بال در بهشت آراسته گردیده است و با فرشتگان هر کجا خواهد، پرواز مىکند. علم اولین و آخرین نزد اوست. او نخستین کسى است که به من ایمان آورد. او آخرین کسى است که هنگام مرگ با من دیدن مىکند. او وصى من و وارث همه اوصیاست».
غدیر در قرآن
آیهاى که پیش از اعلام رسمى ولایت امیر مؤمنان على علیهالسلام نازل شد، از یکسو، بیانگر اهمیت فوقالعاده غدیر و از سوى دیگر، نشاندهنده نگرانىهاى رسول خدا صلىاللهعلیهوآله در این باره است: «اى پیامبر! آنچه را از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملاً [به مردم] برسان و اگر [این کار را[ نکنى، رسالت او را انجام ندادهاى. خداوند تو را از [خطرهاى احتمالى [مردم نگه مىدارد و خداوند جمعیت کافران را هدایت نمىکند.» قرآن کریم، آشکارا اعلام نشدن ولایت على علیهالسلام را با ناتمام ماندن رسالت الهى برابر مىداند و در مقابل نگرانىهایى که رسول خدا صلىاللهعلیهوآله داشت، وعده حفظ و حراست به ایشان داده مىشود.
آیهاى که پس از اعلام ولایت امام على علیهالسلام در غدیر نازل شد، موجى از شادى را در دلهاى مؤمنان پدید آورد و آرامش و اطمینان خاطر به آنان بخشید: «امروز کافران از [زوال] دین شما ناامید شدند. بنابراین، از آنها نترسید و از من بترسید. امروز دین شما را کامل و نعمتها را بر شما تمام کردم و اسلام را به عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم».
غدیر در کلام معصومان علیهمالسلام
پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله
شیخ صدوق در کتاب امالى، روایتى از امام باقر علیهالسلام و آن حضرت از پدران پاکش نقل مىکند که روزى رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله رو به امیر مؤمنان على علیهالسلام کرد و فرمود: «اى على! خداوند آیه شریفه یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ را درباره ولایت تو بر من نازل کرد، تا آن را تبلیغ کنم. به یقین، کسى که خدا را بدون ولایت تو ملاقات کند، عملش باطل است».
حضرت فاطمه علیهاالسلام
از فاطمه زهرا علیهاالسلام پرسیدند که آیا رسول خدا صلىاللهعلیهوآله پیش از رحلتش درباره امامت امیر مؤمنان على علیهالسلام چیزى فرمود؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «عجبا! آیا روز غدیرخم را فراموش کردهاید؟»
امام حسن علیهالسلام
امام حسن علیهالسلام فرمود: امت مسلمان از پیامبر شنیدند که درباره پدرم فرمود: او براى من همچون هارون براى موسى علیهالسلام است. همچنین دیدند که رسول خدا صلىاللهعلیهوآله او را در غدیرخم به عنوان امام نصب کرد.
امام حسین علیهالسلام
امام حسین علیهالسلام پیش از مرگ معاویه، خانه خدا را زیارت کرد. سپس بنىهاشم را گرد آورد و فرمود: آیا مىدانید پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله ، على علیهالسلام را در روز غدیرخم به جانشینى خود برگزید؟ همگى گفتند: بله.
امام زین العابدین علیهالسلام
ابن اسحاق، تاریخنگار معروف مىگوید: به على بن حسین علیهالسلام گفتم: «من کنتُ مولاه فعلىٌ مولاه» یعنى چه؟ حضرت فرمود: پیامبر خدا به مردمان خبر داد که امام بعد از خودش، امیر مؤمنان على علیهالسلام است.
امام محمدباقر علیهالسلام
اَبان بن تَغلب مىگوید: از امام باقر علیهالسلام درباره این سخن رسول خدا صلىاللهعلیهوآله «من کنتُ مولاه فعلىٌ مولاه» پرسیدم. آن حضرت در پاسخ پیامبر فرمود: به مردمان گفت که امیر مؤمنان على علیهالسلام در میان مردم، جاىگزین من خواهد بود.
امام صادق علیهالسلام
در دوران زندگى امام صادق علیهالسلام بر اثر جوّ مناسبى که براى نشر معارف اهل بیت علیهمالسلام پیش آمد، حدیث غدیر بیش از همه دورهها مطرح شده است. آن حضرت درباره روز غدیر مىفرماید: «رسول خدا صلىاللهعلیهوآله در غدیر خم براى امیر مؤمنان على علیهالسلام پیمان گرفت و مردم به ولایت او اقرار کردند. خوشا به حال آنان که بر ولایت او ثابتقدم ماندند و واى بر کسانى که آن پیمان را شکستند».
امام کاظم علیهالسلام
در روزهایى که امام کاظم علیهالسلام در زندان بود، روزى هارون، خلیفه عباسى ایشان را احضار کرد و درباره ولایت اهل بیت علیهمالسلام بر مردم پرسید. حضرت فرمود: ما مىگوییم ولایت همه خلایق با ماست. دلیل ما، سخن پیامبر در غدیر خم است که فرمود: «من کنتُ مولاه فعلىٌ مولاه».
امام حسن عسکرى علیهالسلام
حسن بن ظریف مىگوید: به امام عسکرى علیهالسلام نامه نوشتم و پرسیدم معناى سخن پیامبر درباره امیر مؤمنان على علیهالسلام چیست که فرمود: «من کنتُ مولاه فهذا علىٌ مولاه.» حضرت فرمود: مقصود حضرت آن بود که او را نشانهاى قرار دهد که هنگام اختلاف، حزب خداوند با آن شناخته شوند.
پاسداشت غدیر؛ سنت نبوى
جوامع بشرى نیازمند یادآورى و حضور همیشگى هویتهاى فرهنگى و اصالتهاى معنوى است. زنده نگه داشتن شعایر الهى، رسالتى است که مرزبانان عقیده و ایمان، از جمله رسول اکرم صلىاللهعلیهوآله بر آن تأکید داشتهاند. از پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله نقل شده است که فرمود: «به من تبریک بگویید؛ زیرا خداوند مرا به پیامبرى و اهلبیتم را به امامت ممتاز ساخته است».
در روایت دیگرى پس از ذکر حدیث غدیر آمده است: «سپس رسول گرامى در خیمه مخصوص خویش نشست و به امیر مؤمنان على علیهالسلام دستور داد در خیمه دیگرى بنشیند و به مردم امر فرمود به حضور على علیهالسلام برسند و به او تبریک بگویند.» اینک و در عصر ما، شناختن مرزهاى بلند غدیر، بازگویى این شکوه و جشن و سرور این عید بزرگ، در راستاى آن پاسداشت است.
آداب غدیر
در تاریخ اسلام، غدیر و امامت همان اندازه اهمیت دارد که روز مبعث؛ زیرا غدیر، امامت را به وجود آورد و ادامه رسالت بود. حاج میرزا جواد ملکى تبریزى در اینباره مىنویسد: «روز غدیر نسبت به مبعث، به منزله باطن از ظاهر و به منزله روح از انسان است؛ زیرا هر چه در مبعث از خیر و سعادت وجود دارد، مشروط به ولایت امیر مؤمنان و امامان است».
به دلیل اهمیت عید غدیر به عنوان بزرگترین و مهمترین اعیاد اسلامى است که آداب بىشمارى براى آن بیان شده است. فراوانى آداب و اعمال این روز، با اعمال هیچ روزى قابل مقایسه نیست و در این آداب و اعمال، همه گروهها مورد خطاب قرار گرفتهاند. از جمله آداب عبادى این روز به نماز شب و روز غدیر، نماز مسجد غدیر، روزه، یاد خدا و پیامبر، زیارت امیر مؤمنان على علیهالسلام و غسل مىتوان اشاره کرد.
همچنین جشن و عید گرفتن، تبریک و تهنیت به پیامبر، امیر مؤمنان و یکدیگر، دید و بازدید، صدقه دادن، دیدار با رهبرى و بیعت و اتحاد و اجتماع، از جمله آداب اجتماعى و سیاسىِ سفارش شده در این روز است.
تبریک و تهنیت غدیر
سنت دیرینه در غدیر، تبریک خاص آن است که مفاهیم والاى این روز را بازتاب مىدهد. امام صادق علیهالسلام فرمود: «هرگاه در این روز، برادر مؤمن خود را ملاقات کردى، بگو: شکر خداى که ما را به این روز گرامى داشته و از مؤمنان و وفاداران به پیمانى قرار داده است که با ما بسته و ما را از منکران و تکذیبکنندگان روز قیامت قرار نداده است».
امام رضا علیهالسلام نیز فرمود: «در این روز به یکدیگر تبریک و تهنیت بگویید و هرگاه برادر مؤمن خود را ملاقات کردید، بگویید: سپاس خدایى را که ما را از تمسک کنندگان به ولایت امیر مؤمنان على علیهالسلام قرار داده است».
شکوه غدیر در شعر و ادب پارسى
فردوسى
حماسهسراى بزرگ ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسى مىگوید:
چه گفت آن خداوند تنزیل و وحى خداوند امر و خداوند نهى
که من شهر علمم، علىیم در است درست این سخن گفتِ پیغمبر است
گواهى دهم این سخن راز اوست تو گویى دو گوشم به آواز اوست
اگر چشم دارى به دیگرسراى به نزد نبى و وصى گیر جاى
منم بنده اهلبیت نبى ستاینده خاک پاى وصى
خود آن روز نامم به گیتى مباد که من نام حیدر نیارم به یاد
بر این زادم و هم بر این بگذرم یقین دان که خاک پىِ حیدرم
حکیم توس در این ابیات هرگاه از امام على علیهالسلام یاد مىکند، بیش از هر وصف دیگر، بر وصایت ایشان تأکید مىورزد و از ایشان با عنوان وصى یاد مىکند.
مولوى
جلالالدین محمد مولوى بلخى در دیوان شمس تبریزى مىگوید:
تا صورت پیوند جهان بود، على بود تا نقش زمین بود و زمان بود، على بود
شاهى که ولى بود و وصى بود، على بود سلطان سخا و کرم و جود، على بود...
آن شیر دلاور که ز بهر طمع نفس در خوان جهان پنجه نیالود، على بود
آن کاشف قرآن که خدا در همه قرآن کردش صفت عصمت و بستود، على بود
مولانا در این غزل، مولا على علیهالسلام را با اوصافى همچون ولى، وصى و معصوم به نص قرآن ستایش مىکند. او در دفتر ششم مثنوى به تفسیر حدیث «من کنتُ مولاه فعلىٌ مولاه» مىپردازد و مىگوید:
زین سبب پیغمبر با اجتهاد نام خود و آن على مولا نهاد
گفت هر کس را منم مولا و دوست ابن عمّ من، على، مولاى اوست
سعدى
شیخ مصلح الدین سعدى شیرازى در قصیدهاى، امیر مؤمنان را سردار اتقیا و معصوم معرفى مىکند:
کسى را چه زور و زَهره که وصف على کند جبار در مناقب او گفته: هل اتى...
دیباچه مروت و سلطان معرفت لشکرکش فتوت و سردار اتقیا
فردا که هر کسى به شفیعى زنند دست ماییم و دست و دامن معصوم مرتضى
حافظ
لسان الغیب، حافظ در غزلى که زبانزد خاص و عام است، مىگوید:
اى دل غلام شاه جهان باش و شاه باش پیوسته در حمایت لطف الاه باش
آن را که دوستى على نیست، کافر است گو زاهد زمانه و گو شیخ راه باش
امروز زندهام به ولاى تو یا على فردا به روح پاک امامان گواه باش
و در قصیده نخست که دیباچه دیوان نیز محسوب مىشود، مىگوید:
... نوشته بر در فردوس کاتبان قضا نبى رسول و ولىعهد حیدر کرّار
امام جنى و انسى على بُوَد که على ز کل خلق فزون است از صغار و کبار
على، امام و على، ایمن و على، ایمان على، امین و على، سرور و على، سردار...
على ز بعد محمد ز هر که هست، بهْ است اگر تو مؤمن پاکى، بکن بر این اقرار...
حافظ شیرازى در این اشعار، به پیروى از احادیث معتبر و روایتهاى متواتر، امام على علیهالسلام را ولى عهد رسول، امام انس و جن و برترین فرد پس از محمد صلىاللهعلیهوآله مىداند.
کسایى مروزى
کسایى مروزى از شاعران قرن چهارم مىگوید:
فهم کن گر مؤمنى فضل امیرالمؤمنین فضل حیدر، شیر یزدان، مرتضاى پاکدین
فضل آن کس کز پیمبر بگذرى، فاضلتر اوست فضل آن رکن مسلمانى، امامالمتقین...
لافتى الاّ على برخوان و تفسیرش بدان یا که گفت و یا که داند گفت جز روحالامین؟
آن نبى، وز انبیا کس نى به علم، او را نظیر وین ولى، وز اولیا کس نى به فضل، او را قرین
آن چراغ عالم آمد، وز همه عالم بدیع وین امام امت آمد وز همه امت گزین
ناصر خسرو قبادیانى
ناصر خسرو، از شاعران قرن پنجم درباره غدیر مىسراید:
با خرد باش یکدل و همسر چون نبى با على به روز غدیر
و در چکامهاى بلند سروده است:
آنکه معروف به او شد به جهان روز غدیر وز خداوند ظفر خواست پیمبر به دعاش
هر خردمند بداند که بدین وصف على است چو رسید این همه اوصاف به گوش شنواش
و نیز گوید:
ندانم جز این عیب مر خویشتن را که بر عهد معروف روز غدیرم
حزین لاهیجى
حزین لاهیجى از شاعران قرن دوازدهم مىسراید:
آن طایر قدسم که چکد خون ز صفیرم با درد و غم عشق سرشتند خمیرم...
مستى مرا نیست به دنبال خمارى پیمانهکش میکده خمّ غدیرم...
مىگویم و دانم که ره رسم و ادب نیست نامى که بُوَد صیقل زنگار ضمیرم
برهان ازل، فیض ابد، مظهر اول ایمان من و دین من و هادى و پیرم
سلطان قدر، حیدر صفدر که ز مدحش بگرفته بلندى سخن عرشْسریرم
ملک الشعراى بهار
ملک الشعراى بهار در وصف غدیر خم سروده است:
در غدیر خم امروز، بادهاى به جوش آمد کز صفاى او روشن، جان بادهنوش آمد
وان مبشّر رحمت، باز در خروش آمد کان صنم که از عشاق، برده عقل و هوش آمد
با هیولىِ توحید، در لباس انسانى
در غدیر خم یزدان، گفت مَر پیمبـر را کز پى کمال دین، شو پذیره حیـدر را
پس پیمبر اندر دشت بر نهـاد منبـر را برد بر سر منبر، حیدر فلکفر را
شد جهان دل روشن، زان دو شمس روحانى
گفت بشنوید اى قوم! قول حق تعالى را هم به جان بیاویزید گوهر تولاّ را
پوزش آورید از جان، این ستوده مولا را این وصى بر حق را، این ولىّ والا را
با رضاى او کوشید در رضاى یزدانى
بأبى أنت و امّى بأبى أنت و امّى على اى قبله حاجات على اى قبله حاجات در این غم نگشوده است بأبى أنت و امّى کان نه سهل است و نه آسان بأبى أنت و امّى کر و کور است و عزازیل بأبى أنت و امّى3
سید محمد حسین شهریار
شهریار مُلْکِ شعر و سخن در غدیریهاى که به صورت مستزاد سروده مىگوید:
یا على نام تو بردم نه غمى ماند و نه همّى گوییا هیچ نه همّى به دلم بوده، نه غمّى تو که از مرگ و حیات، این همه فخرى و مباهات گویى آن دزد شقى تیغ نیالوده به سمّى گویى آن فاجعه دشت بَلا هیچ نبوده است سینه هیچ شهیدى نخراشیده به شمّى حق اگر جلوه با وجه اَتَم کرده در انسان به خودِ حق که تو آن جلوه با وجه اَتَمّى منکر عید غدیر خم و آن خطبه و تنزیل با کر و کور چه عید و چه غدیرى و چه خمّى معرفى کتاب
1. قطرهاى از دریا، محمدحسین صفاخواه، انتشارات قدیانى، 2 جلد.
این کتاب، مجموعه داستانهاى کتاب ارزشمند الغدیر، اثر جاودانه علامه امینى است و با توجه به ساختار داستانى در نظر جوانان و عموم، خواندنى است.
2. حساسترین فراز تاریخ، جمعى از دبیران دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
بخشى از سرفصلهاى این کتاب عبارتند از: داستان غدیر، اهمیت غدیر در تاریخ، غدیر در کتاب خدا، عید غدیر، صحنه تاریخى غدیر، امواج غدیر و... .
3. غدیر، برکهاى و دریایى، جواد نعیمى، سازمان تبلیغات اسلامى.
این کتاب افزون بر قطعات زیباى ادبى درباره غدیر، در بخشى با عنوان چکاد بىکرانه دریا، به زندگى امیرمؤمنان على علیهالسلام پرداخته است.
4. دریا در غدیر، سید حسن ثابت محمودى (سهیل)، حوزه هنرى سازمان تبلیغات اسلامى.
این کتاب مجموعه اشعار گوناگون غدیر در قالبهاى گوناگون است.
5. ارمغان غدیر، سید عبدالله فاطمىنیا، انتشارات سروش.
نوشتن چهل حدیث به عنوان سنتى برگرفته از اسلام، دانشمندان ما را از گذشته به این امر مفید وادار کرده است. همین سنت، استاد فاطمىنیا را به نگارش ارمغان غدیر خوانده که با همت انتشارات سروش به یک چهل حدیث زیبا تبدیل شده است.
6. بعثت، غدیر، عاشورا، محمدرضا حکیمى، فجر.
قلم استوار محمدرضا حکیمى، سابقه نیمقرن دفاع از ارزشها را در پرونده خود دارد. نمایههاى این کتاب به این شرح است: بعثت، غدیر، رحلت پیامبر صلىاللهعلیهوآله ، شهادت امام علیهالسلام ، ولادت امام مجتبى علیهالسلام ، عاشورا، امام صادق علیهالسلام ، امام زمان و... .
7. اسرار غدیر، محمدباقر انصارى، نشر مولود کعبه.
بخشى از فهرست مطالب این کتاب عبارتند از: گزارش تحلیلى و لحظهاى واقعه غدیر، گوشهاى از ناگفتهها، تحقیقى در خطبه غدیر، یک دوره کامل تاریخ غدیر، تصویرى از تشکل جامعه اسلامى در دهه اول هجرى و... .
غدیر در آیینه کتاب
این کتاب، آیینهاى است از کتابهاى غدیرى که در 304 صفحه، اطلاعات 267 کتاب را به زبانهاى فارسى، عربى، انگلیسى وارد و گردآورى کرده است.
براى رسانه
الف) متن برنامه
امروز بگو، مگر چه روز است؟ تا گویمت این سخن به اکرام
موجود شد از براى امروز آغازِ وجود تا به انجام
امروز ز روى نصّ قرآن بگرفت کمال، دین اسلام
امروز به امر حضرت حق شد نعمت حق به خلق اتمام
* * *
حاجیان در طوافند. ابراهیم حج، تبر بر دوش، در اندیشه شکستن آخرین بتهاى سیاه است. زمزم، زمزمه مىکند و نسیم، هرولهکنان، سعى صفا و مروه در پیش گرفته و این همه، در جارى غدیر، به هم پیوستهاند تا دوباره بازوى وحى را در دست نبى به تماشا بنشینند و بر نگارینه تاریخ نقش کنند.
تاریخ به تماشاى اقیانوس غدیر ایستاده است که مىخروشد و گندابهاى کهنه را از بستر بیدار مىکند و با خود مىبرد. ابراهیم، تبر به دست ایستاده، مریم، آغوش گشوده، اسماعیل مىخندد و هاجر، اشک شادمانى مىچکاند و همه و همه توفندگى نگاه مردى از تبار آفتاب را تماشا مىکنند که غدیر، میزبان اوست. همو که خورشید را مهمان کلبه کوچک بشر کرده است، بازوى جانشین او را در دست مىفشرد و تاج ولایت را بر سرش مىنهد. سلام خدا بر تو اى آخرین فرستاده و بر تو اى بهترین جانشین امت، على علیهالسلام .
* * *
هوا بسیار گرم است، به گونهاى که مردم لباسها را زیر پا و روى سرشان گذاشتهاند. نماز برپا شد و پیامبر بر بالاى منبر ایستاد، ولى روى منبر دو نفر دیده مىشوند که شگفتآور است؛ مردم با دقت نگاه مىکنند.
آرى، على بن ابىطالب است. او چرا بالا رفته و کنار پیامبر خدا ایستاده است؟ پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله آیه تبلیغ را قرائت و سپس حدیث ثقلین را بیان کرد: «هان اى مردم! بر قرآن و عترت من پیشى نگیرید و در عمل به فرمان آن دو، کوتاهى نکنید که هلاک مىشوید.» در این هنگام بود که دست مبارک على، عشق دو عالم، بالا رفت و پیامبر فرمود: «اى مردم! سزاوارتر از مؤمنان از خود آنها کیست؟» همگى گفتند: خدا و پیامبر او داناترند. آنگاه فرمود: «خدا، مولاى من و من مولاى مؤمنان هستم و من به آنها از خودشان سزاوارترم. هان اى مردم! هر کس من سرپرست و مولاى او هستم، على مولاى اوست. خداوندا! کسانى که على را دوست دارند، دوست و کسانى که او را دشمن بدارند، دشمنبدار...».
* * *
چادرنشینى در مسجد مدینه نزد پیامبر آمد و عرض کرد: یا رسولالله! حاجیان قوم ما که در حجةالوداع همراه شما بودهاند، براى ما خبر آوردند که در بازگشت از حج در غدیر خم، ولایت و اطاعت على علیهالسلام را واجب کردهاى. آیا این دستورى از سوى توست یا از طرف خدا؟ حضرت فرمود: «از سوى خدا، و خداى تعالى، ولایت او را هم بر اهل آسمان و هم اهل زمین واجب کرده است».
* * *
حافظ ابوعبید هروى در تفسیر غریب القرآن روایت مىکند: «پس از آنکه رسول خدا صلىاللهعلیهوآله در غدیر خم به امر الهى، ولایت على علیهالسلام را تبلیغ فرمود و این امر در همه جا شایع و منتشر شد، جابر بن نَضر بن حارث آمد و خطاب به پیامبر گفت: به ما از طرف خداوند امر کردى که به یگانگى خداوند و رسالت تو گواهى بدهیم و نماز و روزه و حج و زکات را انجام دهیم. همه را از تو پذیرفتیم، ولى تو به اینها بسنده نکردى، تا اینکه بازوى پسر عمّت را گرفتى و بلند کردى و او را بر ما برترى دادى و گفتى: من کنتُ مولاه فعلىٌّ مولاه. آیا این امر از طرف توست یا از سوى خداوند؟ رسول خدا صلىاللهعلیهوآله فرمود: «قسم به خداوندى که معبودى جز او نیست، این امر از طرف خداوند است.» او پس از شنیدن این سخن، به سوى شتر خود روان شد، در حالى که مىگفت: بار خدایا! اگر آنچه محمد صلىاللهعلیهوآله مىگوید راست و حق است، بر ما سنگى از آسمان ببار یا عذابى دردناک به ما برسان!
هنوز به شتر خود نرسیده بود که سنگى از آسمان بر سرش فرود آمد و او را به دوزخ فرستاد.
* * *
بایستید که آفتاب، روشن شدن ستارهاى بىبدیل را مژده خواهد داد!
بایستید که امروز، نعمت تمام مىشود و دین کامل... . و ایستادند؛ در کنار برکهاى که رسالت اقیانوس، در نگاهش مىتپید. دست فاتح خیبر بالا مىرود و آوایى در فضا مىپیچد: «من کنتُ مولاه فهذا علىٌ مولاه».
* * *
اى کوچهها سبز بپوشید! اى کبوتران فرود آیید و بامها را فرش کنید! اى چشمهها! پابرهنهتر از همیشه بجوشید. نخستین بارقههاى امامت، بر پنجرههاى جانمان تابیدن گرفته است. او حنجرههاى مچاله را فریاد خواهد آموخت، خاکهاى یتیم را پدرى خواهد کرد و تشنگان مهربانى را دست نوازش خواهد بود.
* * *
گل همیشه بهارم غدیر آمده است شراب کهنه ما در خم جهان باقى است
خداى گفت که اَکملتُ دینَکم، آنک نواى گرم نبى در رگِ زمان باقى است
قسم به خون گل سرخ در بهار و خزان ولایت على و آل، جاودان باقى است
گل همیشه بهارم بیا که آیه عشق به نام پاک تو در ذهن مردمان باقى است
ب) متن زیرنویس
امام على علیهالسلام : غدیر، روز کمال دین است.
امام صادق علیهالسلام : در روز غدیر، رضایت خداوند نهفته است.
امام صادق علیهالسلام : خداوند روز غدیر را براى ما اهلبیت عید قرار داد.
امام رضا علیهالسلام : روز غدیر، روز اندوه شیطان است.
امام رضا علیهالسلام : عید غدیر، برترین عید خداوند است.
امام خمینى رحمهالله : روز عید غدیر روزى است که پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله وظیفه حکومت را معیّن فرمود و الگوى حکومت اسلامى را تا آخر تعیین فرمود.
غدیر، روزى است که آفرینش به داشتن على بر خود بالید و با داشتن ولى، بالندگى آغاز کرد.
غدیر، نقطه تلاقى کاروان رسالت با طلایهداران امامت گرامى باد.
غدیر، باغستان ولایت علوى است که امت در ملکوت اندیشههایش از آن پاسدارى مىکند.
ج) پرسشهاى کارشناسى
1. آیا طرح بحث جانشینى پیامبر تنها مختص واقعه غدیر بوده است؟
2. پیامبر در بیان فضیلتهاى على علیهالسلام به چه مواردى اشاره مىفرماید؟
3. حجةالوداع یعنى چه؟
4. چرا به آخرین حج پیامبر، حجةالبلاغ هم مىگویند؟
5. چرا به عید غدیر، عید ولایت مىگویند؟
7. آیا حادثه غدیر تنها سند جانشینى امام على علیهالسلام است؟
کلمات کلیدی: عید سعید غدیر
