در مکتب اسلام، میان زن و مرد تفاوتی در نیل به مقامات معنوی و فضایل انسانی وجود ندارد و تنها معیار حقیقی برای تقرب به پروردگار، تقوا و پرهیزکاری است. این مساله هنگامی جلوه و نمود بیشتری می‌یابد که می‌بینیم در بین تمامی شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام، یک زن از جایگاهی ویژه برخوردار است.

فاطمه زهرا(س) انسان کاملی است که در میان تمامی اولیای الهی و انبیا و معصومین(ع) بنا بر نص صریح روایات اهل بیت(ع) و اقرار اهالی علم و فضل و معرفت، رتبه‌ای برتر و منزلتی عظیم‌تر دارد و فضایل و کمالات معنوی فاطمه زهرا(س) به قدری است که بیان آنها در این مجال نمی‌گنجد، ولی ذکر و یادآوری مستمر نمونه‌هایی از این فضایل می‌تواند موجب رشد و بلوغ و ارتقای معنوی جامعه، بویژه بانوان و زنان مسلمان باشد.

منزلت فاطمه (س) نزد رسول خدا (ص)

فاطمه زهرا(س) جایگاه و منزلتی عظیم نزد پیامبر اسلام(ص) داشت و رسول خدا(ص) همواره و بیش از هر کس به او عشق می‌ورزید. تاریخ و روایات، شواهد و قرائن فراوانی را در این زمینه بازگو می‌کنند.

شخصی به نام بزل هروی از جناب حسین بن روح - سومین نایب خاص حضرت صاحب الامر(ع) - سوال کرد: پیامبر خدا(ص) چند دختر داشتند؟ جواب داد: 4 دختر. پرسید: کدام‌یک از آنان برتر بودند؟ پاسخ داد: فاطمه (س) بزل هروی پرسید: چگونه از همه دختران رسول خدا افضل بود در حالی که از همه دختران پیامبر کم‌سن و سال‌تر و از نظر مصاحبت با پیامبر کمترین زمان و بهره را داشت؟ حسین بن روح پاسخ داد: به خاطر 2 خصلتی که پروردگار عالم وی را به آن 2 مخصوص گردانید: 1  از پیامبر خدا میراث برده بود.

2  نسل پیامبر(ص) از او بود و این ویژگی به وی بخشیده‌اند مگر به لحاظ فزونی خلوص که در نیت صدیقه طاهره(س) یافتند. (فاطمه زهرا من المهد الی اللحد، سیدمحمدکاظم قزوینی، ص252)

عایشه، دختر ابی‌بکر نیز درباره جایگاه زهرای اطهر نزد رسول خدا(ص) این گونه نقل می‌کند: در سخن گفتن، کسی را از فاطمه زهرا به رسول خدا(ص) شبیه‌تر نیافتم. هرگاه که صدیقه طاهره بر پیامبر وارد می‌شد، رسول خدا به وی خوشامد گفته و دستش را می‌بوسید و او را در جای خود می‌نشاند. (همان، ص 252)

این ارتباط معنوی و ارادت و محبت بین پیامبر(ص) و فاطمه(س) را در این روایت که از رسول خدا(ص) نقل شده نیز می‌توانیم دریابیم: ای فاطمه، خدا به غضب تو غضبناک می‌شود و به رضایت تو راضی می‌شود، هر که فاطمه را شناخت که شناخته و هر که نشناخته است، بداند وی پاره تن من است. فاطمه قلب و روح من است. هر که وی را بیازارد مرا آزرده و هر که مرا بیازارد، خدا را آزرده است. (همان، ص 259)

علم و معرفت

علم و معرفت فاطمه زهرا(س) به منبع بیکران علم الهی متصل است. او خود را از منبع سرشار و جوشان پیامبر که مهبط وحی و معدن حکمت الهی است سیراب کرده و دارای علم لدنی است. نگاهی به سخنان آن حضرت بویژه خطبه مشهورش ما را به این مقصود رهنمون خواهد کرد.

در صفحه سوم از جلد دوم کتاب بحارالانوار از تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) نقل شده است که زنی نزد فاطمه زهرا(س) آمد و گفت مادر ضعیفی دارم که در مورد نماز خود دچار اشتباه شده و مرا به سوی شما فرستاده است تا مشکل را از شما سوال کنم. فاطمه زهرا(س) پاسخ فرمودند.

زن بار دوم و سوم نیز آمد و پرسید و پاسخ گرفت. این عمل تا 10 بار تکرار شد و باز هم فاطمه زهرا(س) پاسخ فرمود. آن زن از این همه مراجعه شرمنده شد و گفت: بیش از این شما را به زحمت نمی‌اندازم و دیگر سوال نمی‌کنم. حضرت صدیقه فرمود: باز هم بیا و آنچه سوال داری، بپرس.... من هر مساله‌ای را که پاسخ دهم، بیش از فاصله بین زمین و عرش پاداش می‌گیرم. پس مسلم است که تو هر قدر سوال کنی، برای من هیچ گونه ناراحتی ایجاد نخواهد کرد؛ زیرا از پدرم رسول خدا (ص) شنیدم که فرمودند: روز قیامت، عالمان شیعیان ما محشور می‌شوند و به آنان بر اساس میزان دانش، خلعت‌های گرانبها داده می‌شود و نیز میزان خلعت‌ها با میزان تلاشی که برای ارشاد بندگان خدا کرده‌اند، مناسبت دارد... .

مصحف فاطمه (س) نیز که از آن سخن گفتیم، گواهی روشن بر عظمت علمی آن حضرت است.

عفت و حیا

فاطمه(س) تجسم عینی حیا و عفت برای همه زنان عالم از اولین تا آخرین است. از امام صادق(ع) نقل است که علی و فاطمه(ع) نزد پیامبر رفتند تا حضرت کارها را میان آنها تقسیم کند. پیامبر به فاطمه کارهای داخل خانه را واگذار کردند و به علی کارهای بیرون منزل. در این حال فاطمه فرمود: فقط خداوند می‌داند که وقتی رسول خدا با کارهای خانه مرا از هماوردی و رویارویی با مردان بی‌نیاز داشت، من چقدر شاد و خرسند شدم. (بیت‌الاحزان، شیخ عباس قمی، ص42، به نقل از مستدک‌الوسائل)

عبودیت و بندگی

در محضر حق، بنده‌ای بالاتر از او نمی‌توان یافت. او به اوج قله عبادت رسیده است. گویند وقتی آن بانو در محراب خود می‌ایستاد، نور حضرتش همچون نور ستارگان که بر زمینیان می‌تابد، بر آسمانیان پرتو می‌افکند. (بیت‌الاحزان، ص 48)

فاطمه(س) آنقدر در دل شب‌های تار به عبادت می‌ایستاد که پاهایش متورم می‌شد و در این میان ابتدا برای دیگران دعا می‌کرد و سپس برای خود و فرزندان. ادعیه فراوانی از آن حضرت نقل شده است که همواره مورد توجه بزرگان دین و علمای ربانی بوده و جان‌های تشنه مناجات با پروردگار را سیراب کرده است.

از حسن بصری روایت شده که در امت رسول خدا هیچ کس مانند فاطمه بندگی خدا نکرد. آنقدر بر عبادت می‌ایستاد که پاهای مبارکش ورم می‌کرد. (همان، ص 46)

امام حسن مجتبی(ع) می‌فرماید: یک شب مادرم فاطمه را دیدم که در محراب خود ایستاده است. با او همراه شدم. مادرم پیوسته در رکوع و سجود بود تا آن که روشنایی صبح پدیدار شد. شنیدم مردان و زنان مومن را دعا می‌کند. یک به یک آنها را نام می‌برد و بسیار برایشان دعا می‌کند. (همان، ص 47، کشف‌الغمه، اربلی، ج2، ص 25)

رسول اکرم(ص) مقام عبودیت فاطمه(س) را این گونه ذکر می‌کنند: آن هنگام که فاطمه در محراب عبادت در برابر پروردگارش می‌ایستد، نور وی برای ملائکه آسمان می‌درخشد. آن گونه که نور ستارگان برای اهل زمین درخشندگی دارد. در آن هنگام پروردگار بلندمرتبه به فرشتگان خود می‌فرماید: ای فرشتگانم به بنده‌ام نظر افکنید. فاطمه، بانو و سرور کنیزانم که در برابرم ایستاده است، اعضا و جوارحش از ترس من می‌لرزد و با تمام قلب و وجود خویش، به عبادت من ایستاده است. شما را به شهادت می‌گیرم که شیعیان وی را از آتش ایمن گردانم... . (فاطمه الزهرا من المهد الی اللحد، ص 277، به نقل از بحار)

مناقب زهرا در منابع اهل سنت

علما و دانشمندان اهل سنت نیز در کتب خود همواره به فضائل صدیقه طاهره اعتراف کرده‌اند که نمونه‌هایی از آن را بیان می‌کنیم. رسول خدا(ص)‌ در روایتی خطاب به سلمان فرمودند: ای سلمان، هر کس دخترم فاطمه را دوست بدارد، همراه من در بهشت جای دارد و هر کس با او دشمنی کند در جهنم است. ای سلمان، دوستی فاطمه در یکصد جای فایده دارد. ساده‌ترین این مواطن مرگ، قبر، میزان، محشر، صراط و محاسبه است. هر که فاطمه از او خشنود باشد من از او خشنودم و هر که من از او خشنود باشم خدا از او خشنود است. (حموینی، فرائدالسمطین، ج 2، ص 67)

در کتاب نظم دررالسمطین نیز از علی(ع) نقل شده است که خداوند به خشم فاطمه خشم می‌گیرد و باز هم در فرائدالسمطین، جلد دوم صفحه 64 آمده است که رسول اکرم(ص)‌ فرمود: همانا دخترم را فاطمه نام نهادم، زیرا خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ دور می‌دارد.

صاحب مقام شفاعت

جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: به حضرت باقر(ع) عرض کردم فدایتان شوم‌ یابن رسول‌الله! برای من حدیثی در فضیلت مادر مهین‌تان، فاطمه زهرا بفرمایید تا وقتی آن را برای شیعیان بیان کنم، خوشحال شوند. امام باقر(ع)‌ در پاسخ او و ضمن نقل روایتی که به کیفیت حضور فاطمه(س) در محشر اشاره دارد، می‌فرماید: وقتی (فاطمه) به در بهشت می‌رسد می‌ایستد. خدای تعالی می‌فرماید: ای دخت حبیب من! چرا توقف کردی، حال آن که من تو را امر کرده بودم به بهشت درآیی؟ صدیقه طاهره می‌گوید: پروردگارا، دوست دارم ارزش من در چنین روزی شناخته شود. پروردگار می‌فرماید: ای دختر حبیب من برگرد. هر که در دل محبت تو یا محبت یکی از فرزندان تو را دارد، دستش را بگیر و او را به بهشت درآر. آن‌گاه حضرت باقر فرمودند: والله‌ ای جابر، در آن روز حضرتش، شیعیان و دوستانشان را برمی‌گزینند و انتخاب می‌کنند، آن سان که پرنده دانه نیکو را از دانه بد جدا می‌کند. خدای تعالی آن‌گاه به دوستان و شیعیان فاطمه(س) نیز می‌فرماید که برگردید و ببینید چه کسی شما را به دوستی فاطمه دوست می‌داشت، چه کسی شما را به خاطر دوستی فاطمه غذا داد، چه کسی شما را به خاطر دوستی فاطمه لباس پوشانید، ... شربتی نوشانید و غیبت غیبت‌کننده‌ای را از شما رد کرد: دستش را بگیرید و او را وارد بهشت کنید. (بحار، ج 8، ص51، تفسیر فرات، ص 113)

قرآن و پاداش محبت بر فاطمه

فرات ابن ابراهیم در تفسیرش از رسول خدا(ص) روایت می‌کند که حضرت فرمود: دخترم فاطمه(س) با فرزندان و شیعیانش وارد بهشت می‌شوند.